Zo’n tweemaal per jaar neem ik deel aan een intervisiebijeenkomst voor gemeente-adviseurs. Afgelopen keer was het programma rondom de rollen, rolverwachtingen en rolpatronen van een gemeenteadviseur opgesteld. Interessant om zo je eigen werk te ontleden en te ontdekken dat je gedurende een proces zeer vaak schakelt tussen bepaalde rollen, maar dat ook verwachtingen verschuiven in de tijd en bij de persoon die tegenover je zit. Onderstaand een overzichtje om wat duidelijkheid en inzicht te geven.
Adviseur
Tuurlijk, logisch. Een Kerkelijk Adviseur adviseert. Toch is het nodig om meer helder te maken wat ‘adviseren’ dan precies inhoudt:
ad·vies (het; o; meervoud: adviezen)
raadgeving
Een adviseur geeft raad. Daarmee is gezegd dat de ontvanger een goede (of slechte) raad niet over hoeft te nemen. Een advies is een onderbouwd, beargumenteert voorstel. Een adviseur verheldert, geeft een brede(re) blik op de problematiek. Kan verschillende opties naast elkaar zetten en opent nieuwe vensters voor andere zienswijzen. Een adviseur presenteert de handelingsopties, ‘wat is de goede volgende stap?’
Procesbegeleider
Een veel gehanteerde term is procesbegeleider. Toen ik deze term voor het eerst hoorde, werd ik niet direct warm van deze ‘titel’. Weinig concreet, wat ‘koop je daarvoor’, wat doet zo’n iemand dan?
pro·ces (het; o; meervoud: processen)
verloop, ontwikkelingsgang
Een procesbegeleider begeleidt het proces, open deur. Het proces is de ontwikkeling binnen een gemeenschap. Daarmee is gezegd dat er een zeker proces op gang is gekomen, of moet komen. Vanuit ambitie of vanuit noodzaak. Er wordt iets losgemaakt in de gemeente. Oude patronen en denkwijzen worden, of moeten worden doorbroken. Een betrokken buitenstaander is dan de objectieve, een ankerpunt, het klankbord. De procesbegeleider werkt toe naar vertrouwen en zelfstandigheid om (weer) door te kunnen.
Projectleider
Bijna het tegenovergestelde van de procesbegeleider staat de projectleider. Er is een duidelijk doel voor ogen, een noodzakelijk doel wellicht, koste wat het kost. Als projectleider moet je leveren, alleen resultaten gelden. Op het eerste oog lijkt deze rol niet zo weggelegd binnen kerk en gemeente.
pro·ject (het; o; meervoud: projecten)
vooraf omschreven, gezamenlijk te verrichten werkzaamheden, leidend tot een eindproduct
Reden daarvoor is dat de doelen (meestal) worden ‘afgekondigd’. Niet iedereen is dan gehoord of gekend, en daarmee (vaak per definitie) niet eens het doel of eindproduct. Het is deze spanning die vaak voelbaar en vaak ook zichtbaar wordt in ‘projecten’. De werkwijze om dan toch ‘van onderaf’ te werken, leidt meestal tot hevige kritieken op de gestelde doelen. Een ‘project’ doet doorgaans te weinig recht aan de positie van gemeenteleden. Men voelt zich ‘speelbal’ of er wordt ‘over de hoofden heen geregeerd’, etc..
Aan de andere kant zijn er soms ook harde maatregelen nodig. Moeilijke maatregelen, noodzakelijk, maar vaak zo pijnlijk. Voor sommigen té pijnlijk. Om na de besluiten samen door te kunnen, is het niet onverstandig om een objectieve(re), onafhankelijke projectleider te vragen.
Deskundige
Leuk gevonden, maar wie bepaalt of je deskundig bent… Een keurmerk zegt iets, maar ook niet alles. En het is een goede vraag wat voor deskundigheid je nodig hebt als opdrachtgever! Iets meer over de deskundigheid van een kerkelijk adviseur.
des·kun·dig (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord)
met kennis van zaken
Allereerst is het nodig om kennis te hebben van ‘gemeenteopbouw’. Er is ontzettend veel literatuur beschikbaar over kerk en gemeente. Om inzicht te geven, te analyseren, te begrijpen en vooruit te kijken. Gebaseerd op verschillende visies uiteraard, dus ook de theologische component komt hier naar voren. “Past de visie van de deskundige bij onze gemeente?” is een goede vraag om intern te bespreken.
Vervolgens is het nodig om voldoende kennis en ervaring te hebben van organisaties en organiseren. Dit kan mede onderdeel zijn van de visie van de deskundige op de christelijke gemeente. Want naast bijbelse, theologische notities, spelen in een kerk of gemeente ook ‘gewone’ sociologische en organisatorische processen.
De deskundige is daarmee de vraagbaak, de expert en een goede deskundige is vooral een uitstekende gesprekspartner. Want kennis wordt pas wijsheid als ze relevant is!
Hulpverlener
Waarschijnlijk niet het eerste waar aan gedacht wordt. Een hulpverlener is alleen nodig wanneer iemand hulpeloos is, in staat niet meer te geven, afhankelijk geworden van ontvangen. Zo zien we onszelf niet graag. En terecht (vaak). Niettemin wordt deze rol toch nog wel eens verwacht van een kerkelijk adviseur.
hulp·ver·le·ner (de; m,v; meervoud: hulpverleners)
iem. die medische, sociale hulp verleent
Wanneer de druk toeneemt, de vragen boven het hoofd groeien, of de energie is opgebrand, dan wordt de kerkelijk adviseur (meestal niet met zoveel woorden) gevraagd naar deze rol. Geef ons het antwoord, neem jij maar de beslissingen, zeg ons maar wat te doen. Een gemeentebegeleider met een gevoelig hart moet waakzaam zijn niet te snel door zijn/haar ‘hulpverlenersreflex’ toch in deze rol schieten. De onafhankelijk komt dan in het geding. De persoonlijke inbreng van de persoon geraakt boven de situatie van de gemeente. Het advies verliest aan kracht en kan komen te hangen aan de adviseur zelf. Een hulpverlener moet kordaat handelen waar nodig, om zo snel mogelijk weer los te laten.
Trainer / Coach
Een steeds belangrijker wordende rol nu de uitdagingen en vraagstukken groter worden. Het is niet gemakkelijk om vandaag de dag in een kerkbestuur zitting te nemen. Het doel van trainer / coach is die van het toerusten.
trai·ner (de; m,v; meervoud: trainers)
iem. die mensen bep. vaardigheden aanleert
Als trainer/coach creëer je een leerklimaat. Een vertrouwde omgeving waar fouten gemaakt worden en waar er geen ‘vooropleiding’ vereist wordt. Een moment om van elkaar te leren, maar ook door nieuwe inzichten geïnspireerd te worden. Vaardiger worden in je werkzaamheden als ambtsdrager. Of als groep in de vorm van samenwerking en afstemming. Een trainer/coach leert effectiviteit en efficiëntie door vaardig handelen.
Gemeenteopbouw en Organisatiekunde
De Kerkelijk Adviseur is dus iemand die vakbekwaam is op het snijvlak van gemeenteopbouw en organisatiekunde. Vraagstukken die verband houden met (financieel) beleid, (re-)organisatie en organiseren, maar ook de essentie van kerk- en gemeentezijn. Een betrokken buitenstaander met kennis van zaken om raadgevend van invloed te zijn op de verbetering van het welzijn van leidinggevenden, ambtsdragers en gemeenteleden. Samen bouwen aan een plek waar mensen samen komen, maar ook samen willen zijn. Een aansprekende kerk dus!